จากการเสด็จพระราชดำเนิน ไปทรงเยี่ยมราษฎรในจังหวัดต่าง ๆ ทำให้พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงประจักษ์ชัดถึงความเดือดร้อนของเกษตรกร ทรงมีความมุ่งมั่นที่จะแก้ปัญหาการเกษตรของไทยให้เกิดความเจริญก้าวหน้าอย่างยั่งยืน จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดตั้ง “โครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา” ขึ้น โดยทรงใช้พื้นที่บางส่วนของสวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2504 เป็นสถานที่ศึกษา ค้นคว้า ทดลอง หาวิธีแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ให้ถูกต้องตรงจุดด้วยพระองค์เอง เพื่อเป็นโครงการตัวอย่างเพื่อช่วยเหลือบรรเทาความเดือดร้อนของราษฎร พระมหากรุณาธิคุณแก่เกษตรกรทั้งหลายเหล่านี้ ในเวลาต่อมาได้ขยายเป็นโครงการหลวงและโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่ทวีมากขึ้นตามกาลเวลา และล้วนแต่เอื้ออำนวยประโยชน์ให้แก่เกษตรกรในภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศ
โครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา คือ “แหล่งเรียนรู้” ที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานแก่ผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรมรวมทั้งผู้ที่สนใจทั่วไปโดยใช้หลักการทางวิทยาศาสตร์ในการทดลองเพื่อมุ่งแสวงหามิติใหม่แห่งภูมิปัญญาทรงโปรดเกล้าให้ดำเนินการในพื้นที่พระตำหนักจิตรลดารโหฐานภายในเขตพระราชฐานที่ประทับของพระองค์เอง
พระราชวังดุสิตเป็น “พระราชวังที่ไม่เหมือนพระราชวังแห่งใดในโลก” ซึ่งสะท้อนให้เห็นพระราชวังที่แวดล้อมด้วยการวิจัยและทดลองด้านเกษตรกรรมการปศุสัตว์การประมงป่าไม้งานอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพและสิ่งแวดล้อมมีทั้งโรงสีข้าวโรงงานแปรรูปผลิตภัณฑ์นมโรงผลิตปุ๋ยอินทรีย์ไปจนถึงอุตสาหกรรมการเกษตรพื้นฐานและประยุกต์เพื่อการผลิตแบบครบวงจรตลอดระยะเวลาเกือบ 60 ปีที่ทรงพัฒนาโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดาทรงแสดงให้ประชาชนเห็นประจักษ์ถึงกระบวนการคิดการค้นคว้าบนพื้นฐานของวิทยาศาสตร์เพื่อความอยู่ดีกินดีความหวังความยั่งยืนของประเทศไทย
พระวิสัยทัศน์กว้างไกลล้ำยุคสมัยและลุ่มลึกทรงศึกษาปัญหาถึงแก่นโดยทรงตระหนักว่าในระยะที่เริ่มดำเนินโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดาอาจกล่าวได้ว่าเป็นช่วงเวลาที่ประเทศไทยได้รับอิทธิพลเรื่องแนวคิดในการเป็นประเทศอุตสาหกรรมจากตะวันตกซึ่งสิ่งที่สำคัญที่สุดจะช่วยให้สังคมเกษตรกรรมอย่างประเทศสามารถปรับเปลี่ยนให้เท่าทันกระแสโลกโดยไม่สูญเสียอัตลักษณ์ที่ดำรงมาแต่ป่าเก่าก่อนก็คือ “ปัญญา”
เป็นโครงการที่ได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานราชการต่าง ๆ ที่สนองแนวพระราชดำริเกี่ยวกับการพัฒนากิจกรรมทางการเกษตร ซึ่งสืบเนื่องมาจากการที่ ทรงสนพระราชหฤทัยในการเกษตร ทรงปลูกต้นไม้หลายชนิดบนพระระเบียงชั้นบนพระตำหนักที่ประทับ และทรงทดลองการใช้ปุ๋ย ทั้งปุ๋ยอินทรีย์ และปุ๋ยวิทยาศาสตร์ทุกชนิดด้วยพระองค์เองมาตลอด รวมถึงการเพาะพันธุ์ปลา จึงทำให้โครงการต่าง ๆ เกิดขึ้น หลายโครงการในสวนจิตรลดา นับตั้งแต่ พ.ศ. 2495 เป็นต้นมา เช่น
เป็นโครงการทดลอง แปรรูปผลิตภัณฑ์จากการเกษตรที่มีการบริหารการ เงินครบวงจร โดยผลิตและจำหน่ายผลิตภัณฑ์ให้แก่ผู้บริโภคในราคาที่ไม่หวังผลกำไรและดำเนินการโดยมีการบริหารการเงินครบวงจร มีรายได้ รายจ่าย โดยไม่มีโบนัส แต่นำรายได้จากการจำหน่ายมาใช้พัฒนาโครงการส่วนพระองค์ สวนจิตรลดาต่อไป โดยแบ่งผลิตภัณฑ์ออกได้ดังนี้
จากตัวอย่างเป็นเพียงส่วนหนึ่งของโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา เท่าที่ได้กล่าวมานี้ จะเห็นว่าสวนจิตรลดา เป็นยิ่งกว่าที่ประทับของพระมหากษัตริย์ อาจเป็นวังพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวในโลกนี้ที่เป็นสถานที่ทดลองโครงการเพื่อผลประโยชน์ของราษฎร ซึ่งล้วนแล้วแต่สะท้อนถึงน้ำพระราชหฤทัยของพระมหากษัตริย์ ที่มีต่อราษฎรที่ทรงห่วงใยและทรงทุ่มเทพยายามคิดแก้ไขปัญหาให้ราษฎรตลอดมา
“…การเกษตรนั้นถือได้ว่าเป็นทั้งรากฐานและชีวิตสำหรับประเทศของเรา เพราะคนไทยเราส่วนใหญ่เป็นผู้มีอาชีพทางเกษตรกรรม. ข้าพเจ้าจึงมีความเห็นเสมอมาว่าวิธีการพัฒนาที่เหมาะสมแก่ประเทศเราอย่างยิ่ง ก็คือจะต้องทํานุบํารุงเกษตรกรรมทุกสาขาให้พัฒนาก้าวหน้า เพื่อยกระดับฐานะความเป็นอยู่ของเกษตรกรทุกระดับให้สูงขึ้น…”
พระบรมราโชวาท
พิธีพระราชทานปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ณ อาคารจักรพันธ์เพ็ญศิริ
23 กรกฎาคม 2541
ธรรมศักดิ์, จ., กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์, & โครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา. (2554). 50 ปีโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา. สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.). (2556). ดิน น้ำ ลม ไฟ สมดุลสิ่งแวดล้อมอันเนื่องมาจากพระราชดำริ.
สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.). (2560). จากนภา ผ่านภูผา สู่มหานที.
สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ. (2553). ผลสำเร็จโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ๘๔ พรรษา ประโยชน์สุขสู่ปวงประชา.
©2022 Institute of Sufficiency Economy. All rights reserved.
