มูลนิธิอานันทมหิดล เเป็นมูลนิธิที่ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ตั้งขึ้น เพื่อเป็นพระบรมราชานุสรณ์ในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ในหลวงรัชกาลที่ 8 และทรงสนับสนุนให้ประเทศไทยมีผู้เชี่ยวชาญในวิชาการชั้นสูงที่ได้ศึกษาตามสาขาวิชาต่าง ๆ จากต่างประเทศ โดยเมื่อสำเร็จการศึกษา สามารถกลับมาปฏิบัติหน้าที่ช่วยเหลือประเทศชาติ
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เริ่มทดลองดำเนินการส่งคนไปศึกษาต่างประเทศด้วย “ทุนอานันทมหิดล” เมื่อ พ.ศ. 2498 ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “มูลนิธิอานันทมหิดล” เมื่อวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2502 และพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ จำนวน 20,000 บาท เพื่อจัดตั้งมูลนิธิฯ
กล่าวได้ว่าทรงสืบสานพระราชปณิธานของ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ที่ทรงได้ศึกษาวิชาแพทยศาสตร์ เพื่อกลับมาทำประโยชน์แก่ประชาชนชาวไทยและทรงพระราชทานทุนแก่นักศึกษาแพทย์ให้ได้ศึกษาทั้งในประเทศและต่างประเทศเช่นเดียวกัน นอกจากนี้ ในหลวงรัชกาลที่ 8 ก็ทรงสนพระราชหฤทัยส่งเสริมกิจการแพทย์ของไทย และได้พระราชทานพระราชปรารภในการเสด็จพระราชดำเนินพระราชทานปริญญาบัตร และอนุปริญญาบัตรแก่ผู้จบหลักสูตรแพทย์พยาบาล ณ ศิริราชพยาบาล เมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2489 ว่าประสงค์ให้มีการผลิตแพทย์เพิ่มมากขึ้นเพื่อให้เพียงพอที่จะช่วยเหลือประชาชน เป็นต้นกำเนิดของคณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ดังนั้น เมื่อ ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงตั้ง “ทุนอานันทมหิดล” ขึ้น ได้พระราชทานทุนแก่นักศึกษาวิชาแพทยศาสตร์ในเบื้องต้น และได้เพิ่มสาขาวิชาอื่น ๆ ในเวลาต่อมา
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2502
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2502
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2504
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2506
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2506
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2535
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2537
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2541
ผู้ได้รับพระราชทานทุนเป็นผู้ที่ผ่านการคัดเลือก มีความสามารถอย่างแท้จริง มีความคิดกว้างขวาง เปิดรับวิทยาการและเทคโนโลยีใหม่ ๆ เข้ามาประยุกต์ใช้ได้ สามารถนำวิชาการที่ศึกษามาถ่ายทอดได้ แต่ไม่ทรงตั้งข้อผูกมัดทางเวลากาศึกษาหรือการกลับเข้ามารับราชการ ทรงอนุญาตให้เรียนจนถึงชั้นสูงสุดเท่าที่จะเป็นไปได้ในศาสตร์นั้น ๆ ดังนั้น ผู้ที่ได้รับพระราชทานทุนจึงต้องมีความรู้ทางวิชาการดีเยี่ยม และเปี่ยมไปด้วยคุณธรรม การคัดเลือกผู้ที่จะได้รับพระราชทานทุนของมูลนิธิอานันทมหิดล จึงต่างจากทุนอื่น ๆ คือ ไม่มีการประกาศรับสมัคร ไม่มีการสอบแข่งขัน แต่เป็นการแสวงหาและคัดเลือก โดยคณะกรรมการแผนกวิชาของแต่ละแผนก มีหน้าที่ติดตามแสวงหาผู้สมควรจะได้รับพระราชทานทุน และกลั่นกรองให้เป็นไปตามคุณสมบัติตามพระราชประสงค์ คณะกรรมการฯ จะพิจารณารวมไปถึงสถาบันที่ผู้รับทุนสำเร็จการศึกษามา และสถาบันที่จะส่งไปศึกษาต่อด้วย
นับตั้งแต่เริ่มพระราชทานทุนจนถึงปัจจุบัน มีผู้ได้รับพระราชทานทุนและสำเร็จการศึกษากว่า 300 คน ผู้ได้รับพระราชทานทุนฯ ล้วนเป็นกำลังสำคัญในการทำประโยชน์เพื่อประเทศชาติ เป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนสังคม อาทิ
• ศาสตราจารย์ นายแพทย์ประเวศ วะสี อดีตประธานคณะสมัชชาปฏิรูปประเทศ และราษฎรอาวุโส
• ศาสตราจารย์ นายแพทย์จรัส สุวรรณเวลา อดีตอธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• ศาสตราจารย์ นายแพทย์เกษม วัฒนชัย องคมนตรี • ดร. ประสาร ไตรรัตน์วรกุล อดีตผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย
• ดร. วิรไท สันติประภพ อดีตผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย
“ทรงเล่าถึงปัญหาต่าง ๆ ของประเทศในช่วงนั้น ที่ต้องเผชิญกับความท้าทายหลายอย่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องความยากจนในชนบทและภัยคุกคามจากระบอบคอมมิวนิสต์ ทรงมีพระราชดำรัสว่าการจะรักษาประเทศชาติให้รอด ต้องแก้ปัญหาเรื่องความยากจน และทรงเล่าถึงแนวทางในการพัฒนาประเทศ รวมถึงพระราชประสงค์ของทุนฯ ที่อยากให้ผู้ได้รับพระราชทานทุนฯ นำความรู้ที่ได้รับจากต่างประเทศมาทำประโยชน์ให้บ้านเมือง”
“…ข้าพเจ้าขอถือโอกาสนี้แจ้งวัตถุประสงค์ของทุนที่ข้าพเจ้าได้ให้ไว้แก่มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ ก็โดยปรารถนาที่จะอุดหนุนเกื้อกูลแก่คนไทย ที่ศึกษาวิชาสำเร็จจากมหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์เป็นอย่างดี ปีละหนึ่งคน ให้ได้มีโอกาสไปศึกษาวิชาแพทย์เพิ่มเติมในต่างประเทศ เป็นการเพิ่มพูนความรู้ให้กว้างขวางยิ่งขึ้น เพื่อจะได้มาช่วยส่งเสริมสวัสดิภาพให้แก่ประชาชนต่อไป…”
พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานแก่บัณฑิต ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ 1 เมษายน 2498
ธนาคารแห่งประเทศไทย. (2559). Special Scoop เรื่อง “จากพระราชปณิธานเพื่อการพัฒนา สู่ทุนมูลนิธิอานันทมหิดล”. BOT พระสยาม MAGAZINE, 6/2559, 6-9.
มูลนิธิอานันทมหิดล. (n.d.). ทุนอานันทมหิดล. เมื่อ 28 เมษายน, 2565, จาก https://ww1.anandamahidolfoundation.org/ สำนักราชเลขาธิการ. (2557, 5 กรกฎาคม). บันทึกงานของในหลวง ตอน ทุนมูลนิธิอานันทมหิดล [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=hM9qARIzFeg
สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี. (n.d.). บทที่ 8 พระราชกรณียกิจด้านการศึกษาในระบบการศึกษาในโรงเรียน. 3 กษัตริย์. เมื่อ 28 เมษายน, 2565, จาก https://3king.lib.kmutt.ac.th/King9CD/chapter8/page22.html
©2022 Institute of Sufficiency Economy. All rights reserved.
